HANDE ATILGAN/ANKARA- Ankara Üniversitesi Tıbbi Mikrobiyoloji Anabilim Dalı Öğretim Üyesi Prof. Dr. Fikret Şahin, geliştirdiği üretim yöntemiyle daha ucuza, daha kolay, daha çok ve daha güvenli aşı üretmenin kapısını araladı. Şahin, hayvan deneyleri de dahil olmak üzere ilk etap çalışmalarının 4 yıllık bir sürede tamamlanmasıyla geçen ay Nature’da yayınlanan ve haziran ayında Avrupa İnsan Aşıları ve İmmünoterapi Yenilikleri Konferansı’nda sunacağı çalışmasını Milliyet’e anlattı. Kovid-19 aşıları üzerinde denediği üretim yöntemiyle, inaktif aşıların zayıf etkisini bir kez daha gösteren Şahin, Kovid ile mücadele konusunda en önemli silahlardan olan mRNA aşılarına göre bile 8 kat etkili ve daha az yan etki riski taşıyan bir aşı geliştirdi.
3 günde 10 kat üretim
mRNA aşılarında antijen etkinliğini artıran ancak maliyetin de ana sebebi olan hücre hedefleme teknolojisini ele alan Şahin, hücre membranı (molekülleri özelliklerine göre hücre içine alan veya dışarı bırakan katman) ve aşıdaki protein bileşenlerin etkileşim yöntemini değiştirdi. Şahin, yöntem değişikliği ile kitlesel ihtiyaçlarda aşı üretiminin önündeki en büyük engellerden olan antijen (bağışıklık oluşumunu tetikleyen moleküller) ihtiyacının daha kolay karşılanabileceğini öngördü. mRNA aşılarında güçlü bağışıklık için virüsün büyük oranda aşıda da kullanıldığını hatırlatan Şahin, bunu tercih etmediğini, kendi yöntemiyle hem yan etki riskinin azaldığı hem immün ve hafıza immün gelişme yanıtını aldıklarını ifade etti. Şahin, mRNA aşılarının ikinci dozdan itibaren bağışıklığı ciddi oranda artırdığını ancak kendi sonuçlarının buna rağmen 7-8 kat daha iyi olduğunu açıkladı. Yöntemin pandemiyle gündeme gelen büyük kitlelere aşı üretim ihtiyacını karşılayabileceğine dikkat çeken Şahin, şunları dedi:
“Sınırsız sayıda antijen üretme potansiyeli olan bir şey. Tek başına yeni bir dünya modeli. Rahatlıkla mRNA’den daha fazla üreteceğimi biliyorum, 3 günde 10 kat üretim mümkün. Bunu eğer 10 tane koyarsan, bu 100 kat artmış olacak 3 günde. Üretim alanına, kompleks bir şeye gerek yok. Benim ilk hedefim Türkiye olacaktır tabii ki. Merkezi burası olsun, dünyaya buradan yayılsın istiyorum.”
ABD’de kalmadı Türkiye’ye döndü
İstanbul Üniversitesi Cerrahpaşa Tıp Fakültesi’nden 1984’te mezun olan Prof. Dr. Fikret Şahin, doktora eğitimini ABD’de Rosalind Franklin Üniversitesi’nde tamamladı. Doktoranın ardından bir süre dünyanın en iyi tıp fakülteleri arasında sayılan Johns Hopkins Üniversitesi’nde çalıştıktan sonra ülkeye döndü. 2009’dan beri çalışmalarına Ankara Üniversitesi’nde devam ediyor. Şahin kısa süre önce de, Alzheimer ve Parkinson hastalığında 50 yıldır kullanılan ilacın bu hastalıkları nasıl tedavi ettiği ilk defa ortaya koyan yürütücülüğündeki çalışmayla gündeme gelmişti.
Bir ayda maymun çiçeği aşısı
Şahin, ruhsat aşaması öncesinde olan yöntemin, virüs ve bakterilere karşı pek çok aşıda daha kullanılabileceğini vurgularken, kanser aşı çalışmlarında da faydalanılabileceğini belirtti. Çalışmasının Mpox (maymun çiçeği) vakaları patladığı sırada 2022’de ilerlediğini belirten Şahin, o dönem üzerinde çalıştığı için insan deneyleri gibi ruhsat prosedürleri dışında olmak üzere- bir ay gibi bir sürede Mpox aşı üretimi yapılabileceğini kaydetti.