Sakız çiğnemek orucu bozar. Sakız çiğneme sırasında tatlandırıcı, aroma veya şeker gibi maddeler tükürükle çözünerek boğaza inme ihtimali oluşturur. Bu maddeler farkında olmadan yutulduğunda oruç bozulmuş kabul edilir. Peki, şekersiz sakız çiğnemek orucu bozar mı?
SAKIZ ÇİĞNEMEK ORUCU BOZAR MI? Özellikle günümüzde üretilen sakızlarda, ne kadar özen gösterilse de bu katkı maddelerinin yutulmasını engellemek kolay değildir. Dini kaynaklar, ağızda eriyip mideye ulaşan her maddenin orucu bozacağını vurgular. Sakızın besleyici değeri olması şart değildir; önemli olan, dışarıdan gelen bir maddenin mideye girmesidir. Bu nedenle sakız çiğnemek, oruç disipliniyle bağdaşmayan bir davranış sayılır. İbadet süresince sakızdan uzak durmak en güvenli tutum olarak kabul edilir. ŞEKERSİZ SAKIZ ORUCU BOZAR MI? Şekersiz diye bilinen sakızlarda çoğunlukla yapay tatlandırıcı veya aroma bulunur. Tatlandırıcıların toz şeker kadar belirgin tadı olmasa da yine tükürükle çözünerek yutulma ihtimali yüksektir. Oruç kurallarına göre ağızdan mideye ulaşan herhangi bir madde orucu bozduğu için, şekersiz olarak sunulan ürünler de bu açıdan risk taşır. Kaynaklarda, sakızın hiçbir tat vermeyen ve çözünüp mideye madde göndermeyen türünün orucu bozmayacağına dair görüş olsa da günümüzde böyle bir sakızı net şekilde tanımak kolay değildir. Bu yüzden şekersiz olarak satılan sakızlar da orucu bozma tehlikesi barındırır ve sakınılması tavsiye edilir. ŞEKERLİ SAKIZ ORUCU BOZAR MI? Şekerli sakızların içeriğinde tat verici şeker parçacıkları, aroma ve ek katkı maddeleri bulunur. Çiğneme esnasında ağızda çözülen bu maddeler tükürükle birlikte boğazdan geçebilir. İslam âlimleri, gıda değeri olsun ya da olmasın mideye ulaşan her maddenin orucu bozduğunu belirtir. Şekerli sakız yutulduğunda ya da suyu bilerek ya da bilmeden yutulduğunda oruç bozulmuş sayılır. Ayrıca sakız çiğnemek, oruç disipliniyle zıt bir durum olarak görülür. Bu durumdan sonra kefaretin mi kaza orucunun mu gerektiği tartışılmış olsa da yaygın görüş, sakız gıda yerine geçmediği için sadece kaza orucunun tutulmasının yeterli olduğudur.
Sade veya aromasız olarak sunulan sakızların bir kısmında da hafif bir tat veya aroma bulunabilir. Bazı kaynaklar, tam anlamıyla tatsız olan ve çiğnenince ağızda hiçbir parçacık bırakmayan sakızların orucu bozmadığını söylemiştir. Ancak marketlerde veya benzeri yerlerde satılan “aromasız” sakızların içeriği genellikle birtakım katkı maddeleriyle zenginleştirilir. Bu katkılar farkında olmadan yutulursa oruç bozulur. Diyanet de oruç sırasında sakızdan kesinlikle kaçınmayı önerir çünkü tatsız olduğu iddia edilen sakızlarda dahi bir miktar tatlandırıcı bulunma riski vardır. Bu belirsizlik yüzünden en güvenli yol, ibadet esnasında sakız çiğnememektir. KENGER SAKIZI ORUCU BOZAR MI? Kenger sakızı, doğal içeriğiyle bilinen ve katkı maddesi barındırmayan bir sakız türü olarak öne çıkar. Bazı fetvalarda kenger sakızının çiğnendiğinde içinde çözünen bir madde kalmadığı, bu nedenle orucu bozmadığı belirtilir. Ancak çiğneme sırasında parça yutulması söz konusu olursa yine oruç bozulur. Diyanet İşleri Yüksek Kurulu, kenger sakızının oruç için güvenli görülmesini onaylasa da oruçluyken yutma riskine karşı dikkatli olunması gerektiğini hatırlatır. Ayrıca her kenger sakızı aynı saf doğallıkta olmayabilir. Bu nedenle en garanti yaklaşım, oruç süresince sakız çiğnemekten uzak durmaktır. ÖNCEDEN ÇİĞNENMİŞ SAKIZ ORUCU BOZAR MI? Önceden uzun süre çiğnenip tamamen tatsız hâle gelmiş, halk arasında “posası çıkmış” sakızın, tekrar çiğnendiğinde herhangi bir tat ya da madde vermediği söylenir. İlgili kaynaklarda, bu durumda sakız çiğnemenin orucu bozmayacağı açıklanır çünkü mideye girebilecek tat verici hiçbir unsur kalmadığı kabul edilir. Ancak bu çok istisnai bir durumdur. Günümüzde sakızların içinde uzun süre çiğnense bile tamamen kaybolmayan tatlandırıcı kalıntıları bulunabilir. Bu yüzden Diyanet, “beyazlamış sakız” gibi durumlar haricinde sakız çiğnemeyi doğru bulmaz. Tat kalıp kalmadığını anlamak da kolay değildir; bu belirsizlik orucu riske sokabilir. NİKOTİN SAKIZI ORUCU BOZAR MI? Nikotin sakızı, sigarayı bırakmaya yardımcı olan özel bir üründür. Çiğneme sırasında sakızdaki nikotin ve diğer kimyasallar vücuda ağız yoluyla alınır. Oruç kuralları gereği, yeme-içme kapsamında mideye bir maddenin ulaşması yasak olduğu gibi, ilaç mahiyetindeki maddelerin de bu şekilde alınması orucu bozar. Çünkü nikotin sakızı, nikotini doğrudan ağız yoluyla kana karıştırır ve neticede midede de etkileşim gerçekleşebilir. Diyanet, nikotin bantlarının cilt yoluyla emildiği için orucu bozmayacağını belirtse de nikotin sakızında durum farklıdır. Bu nedenle nikotin sakızı, oruçlu bir kişinin orucunu geçersiz kılar.
Sakız parçalarını yutmak, sakızın besleyici olup olmadığına bakılmaksızın orucu bozar. Farkında olmadan ya da kasten yutulan her madde, boğazdan geçip mideye girdiğinde oruç geçersiz hâle gelir. Sakızın esas amacı yenip yutulmak olmadığı için, bu durumda kefaret değil kaza orucu gerektiği belirtilir. Ancak oruçluyken sakız çiğnemek başlı başına riskli bir davranıştır. Yanlışlıkla yutma olasılığı da bu riski artırır. Diyanet, oruçlu kişinin ağzına hiçbir surette sakız almayarak bu gibi sorunları tamamen ortadan kaldırmasını önerir. Yutma gerçekleşirse, o günün orucu bozulur ve kaza etme zorunluluğu doğar. UNUTARAK SAKIZ ÇİĞNEMEK ORUCU BOZAR MI? İslam dininde, oruçlu olduğu unutularak yapılan yeme veya içme fiili orucu bozmaz ve ibadete kaldığı yerden devam edilebilir. Sakız çiğneme de aynı kapsamda değerlendirilir. Bir kişi dalgınlıkla sakız çiğnese ve oruçlu olduğunu hatırladığında hemen ağzındakini çıkartıp tükürse, oruç bozulmaz. Peygamber Efendimizin hadislerinde, unutarak yiyip içenin orucunun devam ettiği dile getirilir. Burada önemli olan, hatırlandığı anda sakızdan gelen maddeleri daha fazla yutmadan bırakmaktır. Eğer hatırladıktan sonra bile sakız çiğnenmeye ve tükürükle yutmaya devam edilirse oruç bozulur. Özetle, unutma hali mazur görülür. SAKIZ ÇİĞNEYİNCE ORUÇ BOZULURSA KEFARET GEREKİR Mİ? Sakız çiğnemek, yeme veya içme kavramı kapsamında tam anlamıyla besin tüketimi sayılmadığı için, genelde kefaret değil kaza gerektirir. İslam âlimleri, gıda niteliğinde olmayan maddeler yüzünden bozulan oruçların kefaret değil kaza orucu ile telafi edileceğini belirtir. Buna göre sakız çiğneyerek orucu bilerek bozmuş olan kişi, sadece gününe gün tutar. Fakat kasten orucu bozmak, büyük bir sorumluluk demektir. Bazı rivayetlerde sakız çiğnemenin keyif verici yanı olduğu için kefaret gerekebileceği söylenmiş olsa da genel kabul, bunun bir gıda alımı olmadığından kefaretsiz sadece kaza gerektiği yönündedir.
Ağız kokusunu önlemek amacıyla sakız çiğnemek, sakızın içeriğindeki ferahlatıcı aroma veya tatlandırıcı maddelerin yutulmasıyla sonuçlanır. Orucun bozulmaması için hiçbir şekilde dış maddelerin mideye girmemesi gerekir. Bu nedenle sakız çiğnemek, niyet farklı olsa dahi orucu bozar. Diyanet de sakızın içerdiği katkıların engellenemeyeceğini, bu yüzden oruçluyken sakızdan uzak durulması gerektiğini belirtir. Ağız kokusu, özellikle oruç zamanında doğal kabul edilen bir durumdur. Peygamber Efendimiz, oruç tutan kişinin ağız kokusunun Allah katında değerli olduğunu belirtmiştir. Bu yüzden ağız kokusunu önlemek için sakız çiğnemek önerilmez. DİŞ AĞRISI İÇİN ORUÇLUYKEN SAKIZ ÇİĞNEMEK ORUCU BOZAR MI? Diş ağrısını hafifletmek veya çeneyi hareket ettirerek ağrıyı dağıtmak için sakız çiğneme fikri olsa da, içerisinde bulunan tat veya kimyasal maddelerin tükürük yoluyla boğaza inmesi orucu bozar. Özellikle ilaçlı sakızların, doğrudan tedavi amaçlı maddeleri ağızdan kana karıştırma etkisi vardır. Diyanet, bu tür durumlarda eğer mümkünse orucu bozmayan yöntemlere başvurulmasını önerir. Diş ağrısı için doktor tavsiyesine göre ağrı kesici sprey veya jel kullanmak, uzman görüşüne danışarak hareket etmek daha doğru kabul edilir. Sakız çiğneme sırasında istemeden yutma riski yüksek olduğu için oruç geçersiz hâle gelebilir. DİYANET’E GÖRE SAKIZ ÇİĞNEMEK ORUCU BOZAR MI? Diyanet İşleri Başkanlığı, ağızda çözülebilen her maddenin yutulma ihtimalini dikkate alarak sakız çiğnemenin orucu bozduğunu açıkça ifade eder. Günümüzde üretilen sakızlarda tatlandırıcı, aroma veya benzeri ek maddeler kullanıldığı için, çok dikkat gösterilse bile boğazdan aşağı inmelerini engellemek mümkün olmayabilir. Diyanet, özellikle hangi sakızın tamamen katkısız olduğunu tespit etmenin de güç olduğunu hatırlatır. Bu nedenle oruçluyken sakız çiğnemeyi doğru bulmaz. Sakız çiğnemek suretiyle orucun bozulmaması için hiçbir tat maddesinin mideye ulaşmaması gerekir, ancak günümüz koşullarında bu neredeyse imkânsızdır. SAKIZ ÇİĞNEMEK ORUCU NEDEN BOZAR? Oruç, belli bir süre boyunca yemeden ve içmeden uzak durmaktır. Sakız çiğnerken sakızın içeriğindeki tat, şeker veya aroma boğaza inebilir. Farklı kaynaklar, vücut tarafından alınan bu maddelerin oruç bütünlüğünü bozduğunu belirtir. Gıda niteliğinde olmasa bile, mideye dış bir unsurun ulaşması oruç kurallarına aykırıdır. Ayrıca sakız çiğneme eylemi, oruç disipliniyle uyuşmayan bir davranış olarak değerlendirilir. Yani sadece kalori almak değil, yeme içmeyi çağrıştıran her türlü fiilden kaçınmak esastır. Sakızdan gelen maddeler tükürüğe karışıp yutulunca, oruç ihlali gerçekleşmiş sayılır ve günün kazâ edilmesi gerekir.
Sakız çiğnerken oluşan tükürük, normal salyadan farklıdır çünkü içinde sakızdan çözünmüş tatlandırıcılar veya aromalar bulunur. Yani bu tükürüğün yutulması, sadece doğal salya yutmak olarak görülmez. Ağızda erimiş sakız parçacıkları ve tat verici maddeler boğazdan iner. Bu durumda oruç bozulur çünkü dışarıdan eklenen herhangi bir unsur mideye ulaşmış olur. Klasik kaynaklarda, boğaza dış bir madde inmesi orucu bozar kuralı açıkça geçer. Bu nedenle sakız çiğnendiğinde, yutkunmak bile maddelerin mideye ulaşmasına yol açar ve oruç disiplini ihlal edilmiş sayılır. SAKIZ ÇİĞNEMEK ORUCU BOZMAZSA MEKRUH MUDUR? Bazı fıkıh kitaplarında, tamamen tatsız hale gelmiş bir sakız çiğnense dahi bunun mekruh kabul edildiği belirtilir. Mekruh, dinen hoş karşılanmayan anlamına gelir. Oruç ibadetinde amaç, yeme-içmeden tam anlamıyla uzaklaşma ve nefsin terbiyesidir. Sakız çiğnemek, her ne kadar tatsız da olsa dışarıdan bakıldığında yeme-içme faaliyetine benzer bir görüntü ortaya koyar. Bu da orucun manevi havasına uygun düşmez. Sonuç olarak tatsız sakız orucu bozmayacak bile olsa mekruhtur. Bu yüzden ibadet sırasında sakız gibi yeme alışkanlıklarını hatırlatan fiillerden kaçınmak daha uygun görülür. ORUÇLUYKEN SAKIZ ÇİĞNEMEK CAİZ Mİ? Genel görüşe göre oruç tutarken sakız çiğnemek caiz kabul edilmez. Çünkü günümüzde satılan sakızların içerdiği tatlandırıcılar, aromalar veya diğer katkı maddeleri, büyük ihtimalle boğazdan aşağı gidecektir. Yeme ve içme fiilinin kapsamına giren bu durum orucu bozar. Üstelik ibadetin ruhuna da aykırıdır. Sakız çiğneme eylemi, sanki yeme alışkanlığından kopamamış gibi bir izlenim uyandırır. Bu nedenle fıkıh âlimleri, sakızdan tamamen uzak durmayı öğütler. İnsan kendi kendine ne kadar dikkat ederse etsin, sakızın tadını yutmama ihtimali çok zayıftır. Bu yüzden caiz olmadığı genel kabul görür.
Fıkıh literatüründe, sakızın hiçbir şekilde tat vermemesi ve çiğnendiğinde ağızda eriyen parçacıklar oluşmaması gibi durumlar orucu bozmayacağı şeklinde değerlendirilmiştir. Eski kaynaklarda kenger sakızı veya önceden iyice çiğnenip tüm tadı alınmış sakız örnek gösterilir. Bu sakızlar, çiğnendiğinde herhangi bir tat vermez ve boğaza gidecek bir madde bırakmaz. Fakat bu, günümüzün üretilmiş sakızları için genelde geçerli olmaz. Diyanet, bu sakızların hangisinin gerçekten maddesiz kaldığının bilinmesinin güç olduğunu belirtir. Yani çok özel şartlar haricinde, en iyisi oruç süresince sakız çiğnememek olarak kabul edilir. DAMLA SAKIZI ORUCU BOZAR MI? Damla sakızı, genellikle ağaç reçinesinden elde edilir ve doğal kabul edilir. Ancak damla sakızının da kendine has aroması olur. Çiğnendiğinde ağızda hoş bir tat bırakabilir. Bu tat, tükürükle boğaza inerse oruç bozulmuş sayılır. Doğal diye satılan damla sakızlarında bile bir miktar aroma bulunduğu bilinir. Bazı görüşler, damla sakızı tamamen saf ve tatsız ise orucu bozmayacağını söylese de pratikte tamamen aromasız olan bir ürünü tespit etmek zordur. Bu yüzden damla sakızı da diğer sakızlar gibi oruç için riskli kabul edilir. En garantili yol, oruçluyken sakız kullanmamaktır. RAMAZAN’DA SAKIZ ÇİĞNEMEK ORUCU BOZAR MI? Ramazan orucu, imsak vaktinden iftara dek yeme, içme ve benzeri fiillerden uzak kalmayı içerir. Sakız çiğnemek, şeker, tatlandırıcı veya aroma gibi katkıların mideye geçişine neden olur. Bu durum oruç kapsamında yasak olduğu için Ramazan’da sakız çiğnemek orucu bozar. İbadet disiplini gereği, sahurdan iftara kadar sakız dahil hiçbir maddenin bilerek yutulmaması gerekir. Ramazan dışında da kaza veya nafile oruçlarda hüküm aynıdır. Yani sakız çiğnemek sadece Ramazan’da değil, herhangi bir oruç gününde de orucu bozacak bir davranıştır. Diyanet bu hususta sakızdan kaçınmaya özen gösterilmesini önermektedir.Kaynak: diyanet.gov.tr